Aydnlanma Felsefesi sadece "kanunlar" deil "zaman da" laikletirmenin ad; hiçbir kutsala tahammül edememenin sonuçlar zaman algsnda da etkili oldu ve nihayet zaman, "verilen" deil "tabiatn" üretilen bir deeri haline sokuldu. Newton'un "dinamik zaman" teorisi zaman ile Allah arasndaki tüm balar kesmenin adyd. "Dinamik zaman" yaratlan deil sadece akan, kendi bana var olan bir zaman. Zaman yaratlm bir olgu deilse içini doldurmak ta insana kalacakt. nsan, "Zamana Hükmetme" hezeyanna kapld; "egemenlik insanndr" naralar att ama zamanla anlad ki zamana hükmedemiyor, kontrol altna alamyor, aksine zaman silip süpürüyor onu. Bu sefer çareyi "hippilikte" arad, kendini "zamann kollarna" brakt. Ama hey-hat Zaman, yine galip geldi; istedii gibi oynad insanla. Kötümserlie kapld; "tabiat yaratr, zaman yok eder" diyerek zaman yok edici gördü, "yaarz ve ölürüz" dedi ve iyice hayvanlat. Amaçtan, idealden soyutland. Sonuç: Hüsran.