Buhran

Bir topluluun mahiyetinde deiim balamsa içinde olanlarn arzu ve ihtiyaçlar her zaman onlarn istedii ekilde karlk bulamayabilir. Eer grubun üyeleri artk orada kendi ihtiyaçlarnn giderilmedii zannna kaplmaya balamlarsa, farknda olmadan bir yol ayrmna gelinmi demektir. Böyle bir çkmazda ise zorunlu ayrlklar ve geri durmalar balar. Buhran ise tam da böyle bir sürecin addr.
Bu evrede "korku" ve "direnç" eklinde bir iç mücadele balar hem topluluun genelinde hem de fert plannda. artlarn dayatmas ile eiinde beklediiniz medeniyetle olan iliki biçiminiz ve eskiyi brakmamaya yönelik gayretiniz. te bu ikilem kiiyi buhrandan buhrana doru sürükler.
Tanpnar eserlerinde buna "zihniyet ikilii" der. Bu ikilii herkes göremese bile bu sürece maruz kalm herkes derinden derine yaar. te burada da karmza entelektüel ile normal arasndaki fark çkar. Zira böyle süreçlerde o topluluun aydnlar derin aclar yaar. Burada tartlansa her eye ramen "devam ve bütünlük" mü yoksa "yeni balangç" mdr? Ve gözlerinin önünde bu deiime bal buhran ve sonrasndaki gelimeleri izleyen duyarl herkes bunu kendisine dert edinir. Bu buhran neredeyse her eyi etkiler. Zira bu deiimin dayatt buhran, kontrollü yaplamazsa kimlik bunalmlarna, çatmalara, aile ilikilerine, aidiyet sorgulamalarna ve kiisel ya da kitlesel kopulara doru gider. Çünkü zihniyet kaymalar, zihniyet bölünmeleri sahibini mantkl ve tutarl davran yapmaktan men eder.
Kii bu süreçte adeta kendi olamaz. "kendi olamamak ya da kendi hayatn yaayamamak" da zaten bir buhrann merkez üstüdür. O topluluk bir yandan savrulduu yerlerdeki yeniliklere adapte olmaya çalrken bir yandan da kendi "içi" ile amansz bir mücadeleye tutuur. O mücadelede dorular ve yanllar, fayda ve zararlarla kyasya bir mücadeleye girer. Bu aamada kiinin neredeyse bir sürü eyi yarm kalr, her ey için bir bahane kaps aralanr. Bahane üretmek demek bir sorunun varln kabul etmektir ama o sorunun kaynan kendinde deil bakalarnda arama manasna gelir. Ayrca bahane üreten kii için söylenebilecek bir baka önemli ey ise artk onun geliim gösteremeyecei gerçeidir. Zira bahane üretme, geliime tek bana engeldir ve "üretkenlik" için tam bir zehirdir.
'Kendisi olmay' baaramayanlar için buhran daha da belirgindir ve o süreci Ortega Gasset "birey zorunlu bir toplumsall yaar" eklinde tanmlar. Bu mecburiyet hali ise çou zaman bireyin kendine dönmesini, kendini tanmasn engeller. Bu gelgitlerle savrulan birey için artk kaçnlmaz sorgulamalar balar. Kiinin "ahs" ve "toplum" ile yaad bu çatma, onun "ikili yaam sürdürmesini" zorunlu klar. Burada devam eden bir hayat vardr, ama nasl ve neye göre? Kii, dier insan ve yaplarla 'uzlaarak' m, yoksa onlara 'mutlak itaat' ederek mi devam edecektir hayatna? te bu temel sorularn cevaplar çou kez sahibini "yalnzla" sürükler. O yalnzlk evresindeyse hayatn gerçeklii ile yüzleilir. Bu yüzleme evresinde ise "ikili yaam" zorunlu olarak ortaya çkar. Eskiyi devam ettirme çabas ile yeniye adapte olma çkmaznn sürükledii birey, derin hesaplamalar yaar. Bu dönemde birey, bazen hem kendi topluluu hem de içinde kendisini bulduu yenidünya açsndan bir "öteki" duygusuna kaplr. Öteki duygusu ise zamanla sahibini "iradesizleme" kysna doru sürükler. Bundan yegâne çk yoluysa kiinin kendi kimliiyle barmasdr. Kendisini bulan, tanyan ve kendisi gibi davranabilen fert ya da topluluklar bu evreyi ksa sürede atlatabilirler.

Dettagli