ERMENLER

Anadolu corafyas tarih boyunca sularn durulmad, birçok milletin yok olduu, birçok milletin var olduu, ama hepsinin bu topraklarda yaamann bedeliymiçesine aclar çektii bir corafyadr. Onlarca ulusun medeniyet kurduu bu kadim topraklarn eski halklarndan biriydi Ermeniler. Tarih boyunca pek az süre egemen olabilmilerdir yaadklar topraklarda. Çou zaman Bizans mparatorluu'nun ve Pers mparatorluu'nun güdümünde yaamlarn sürdürmeye çalmlardr. Ermenilerin Hristiyanl kabul ettikten sonra özellikle Pers mparatorluu'ndan çektikleri skntlar daha da artmtr. Buna ramen inançlarndan asla taviz vermemilerdir.

1071 ylnda Malazgirt Sava'yla birlikte yaadklar topraklarda Türk egemenlii ile tanan Ermeniler, bilhassa Osmanl mparatorluu zamannda yüzyllardr aradklar rahata kavumulardr. 1453'te stanbul'un fethiyle, Ermeniler için yeni bir dönem daha açlmtr. Fatih Sultan Mehmet'in "Millet-i Sadka" diye adlandrd bu zanaatkâr millet, Sultan tarafndan onurlandrlarak Patriklik statüsü kendilerine layk görülmü ve 1461'de Bursa'da bulunan Patrik Hovagim stanbul'a getirtilmitir.

Türk ve Ermeni milletleri stanbul'un fethinden itibaren 400 yldan fazla bir süre bir arada neredeyse sfr sorunla yaamtr. Osmanl mparatorluu'nun bir takm sebeplerle zayflamas neticesinde çökü dönemine girmesiyle çeitli skntlar ba göstermeye balamtr. Mihitaristlerin milliyetçi akmlar, batl devletlerin Osmanl corafyasndaki aznlk politikalar, Protestan misyonerlerin dini öretilerle birlikte "özgürlükçü" düünceleri yayma çabalar, Fransz htilali, Batl devletlerin devlet yönetimlerindeki demokratik gelimeler gibi etkenler Ermeni Milleti ile aramza nifak sokmaya balamtr. Üstüne üstlük Dou'da ki Kürtlerin ve Çerkezlerin Ermeniler ile çeitli sebeplerden ötürü çatmalar yaamas ve merkezi gücü zayflayan Osmanl mparatorluu'nun yaananlara tam manasyla müdahale edecek imkanlarnn olmamas, atei daha da körüklemitir.

28 Temmuz 1860'ta zmir ngiliz Konsolosu C.Blunt, stanbul ngiliz Büyükelçisi Sör H. Bulwer'e Ermenilerin ve dier Hristiyan tebalarn imkanlarndan ve Müslüman halk ile aralarndaki farklardan bahsettii 24 maddelik bir rapor göndermitir. Bu maddelerden bazlarnda u ifadeler mevcuttur:

"Toprak edinmek bakmndan Müslümanlarla Hristiyanlar arasnda bir fark yoktur."

"Hristiyanlarn durumu daha iyi, askere gitmiyorlar ve nüfuslar azalmyor. Hristiyanlar da Müslümanlar gibi ürettiklerinin vergisi veriyorlar."

"Türk köylüleri hiç kukusuz, Hristiyanlardan daha çok baskyla kar karya kalmaktadrlar. Eer bir Hristiyan alt kademedeki bir yetkilinin hakszlna urarsa, konsolosluklar kanalyla ikayetini bulunduu yerin en üst kademesine kadar götürebilir. Alt kademe yetkilisi bunu bilir ve bu gibi müdahaleler aa yukar Hristiyanlardan yana sonuçlanr Zavall Türk'ün derdini anlataca kimse yoktur, öyle ki konsolosun müdahalesini salasa bile, sorunu çözümleyecek Türk yetkili, yabancnn araya sokulmu olmasn kabul etmez."

"Hristiyanlarn askerlik d tutulmalar ve bu i için bir vergi vermeleri onlarn daha çok yararnadr."

"Türkler Hristiyanlarn kilise yapmalarna ve dini ayinlerine engel deil, bilakis yardmc olurlar. Dini ayinlerin yaplmas srasnda güvenlik açsndan yardm ederler ve töreni kesecek herhangi bir olaya engel olurlar."

"1857'de zmir'e geldiimden beri Müslümanlarn Hristiyanlara bask yaptna tank olmadm."

"Protestanlar, öteki Hristiyanlara kar, Türk yetkililerince özel olarak korunmaktadrlar."

zmir ngiliz Konsolosu C.Blunt'n raporundan da anlald üzere Müslüman ve Hristiyan ahali arasnda vuku bulan ciddi bir gerginlik, toplumsal bir kutuplama olmamtr. Aksine gayet uyumlu, birbirlerine ve inançlarna saygl olan kesimler ne oldu da birbirlerine dümanlk eder, komitalar kurarak yllardr ahbaplk yaptkl

Dettagli