Gnostik düünce insanlk tarihinin en kadim geleneklerinden biridir. Yirminci yüzyln ikinci yarsnda kefedilen Nag Hammadi Yaztlar bu kadim gelenein köklerinin Hristiyanlktan çok önce olduunu kantlamtr. Gnostik düünce dinlerin içine nüfuz etmi, halk inançlarn etkilemi hatta felsefi fikirlerde içselletirilmi ve hala da modern düüncede izlerine rastladmz bir inançtr. slam vahyi sesini duyurmaya ve hzla ran, Irak ve Orta Asya'nn içlerine doru yaylmaya ba-ladnda Müslümanlar gnostik düüncenin temsilcileriyle karlamlardr. "Mecusilik, Markinyonculuk, Deysâniyye ve Maniheizm" gibi akmlar bu karlamann, kelam ve gnostik düünce arasndaki mücadelenin ahitleridir. "Senevîye" olarak adlandrlan bu akmlara kar kelamclar ilk karlamayla birlikte birçok reddiye kaleme almlardr.
Gnostik düünce ile kelamclar arasnda geçen tartmalar, kelam kitaplarnn kozmos (âlem) ve kozmosun hadislii konusu balamndadr. Çünkü gnostikler, kozmosu ve onun Tanr ile olan ilikisini açklamak üzere kozmogonik ve kozmolojik bir tasavvurun temsilcileridir. Çou kez gnostik düünce Tanr, kozmos ve insana ilikin açklamalarnda mitolojik anlatlara bavurmutur. Bu da bize kelamclar ile gnostik düüncenin temsilcileri arasnda geçen mücadelenin "kozmosun nasl açklanabilecei" meselesi üzerinde younlatn gösterir.
Doç. Dr. Hilmi DEMR, "MT, KOZ-MOS VE AKIL: Gnostik Kozmoloji ve Kelamclarn Mücadelesi (Zedütlük, Maniheizm, Hristiyan Gnostikler ve slâm)" isimli eserinde bugün "kozmos" (âlem) merkezli tartlan pek çok konuyu aydnlatyor