Justyna Orzelska jest pikn, lecz ubog szlachciank, zamieszkujc dworek w Korczynie. Gdy jej bogaty kuzyn, Zygmunt Korczyski odrzuca mio dziewczyny, ta stopniowo zakochuje si w Janie Bohatyrowiczu. Nowy wybranek, cho pochodzi z niszej warstwy spoecznej, urzeka dziewczyn opowieciami o przodkach, walczcych w powstaniu styczniowym i rozbudza w niej ducha patriotyzmu. "Nad Niemnem" to powie realistyczna. Orzeszkowa z jednej strony prezentuje ycie dworu, dworków i zacianka szlacheckiego w II poowie XIX wieku, w okolicy krelonej biegiem rzeki Niemen. Z drugiej strony przedstawia sytuacj i postawy Polaków po powstaniu styczniowym. Bohaterowie przez kultywowanie tradycyjnych wartoci dbaj o zachowanie polskiej tosamoci. Mieszkacy Kresów yj nie tylko w wiecie historii, ale równie w wiecie natury. S w niej zadomowieni i to ona daje im prac oraz przynosi ukojenie. -