Risale-i Nurda Mantk Terimleri

Osmanl döneminde yetimi alimlerin eserlerini okurken baz kelimelerin manasn anlamakta zorlanrz. Takldmz kelimenin sözlükteki anlamna baktmz halde ifade edilmek istenen manay çkaramayz. Çünkü bu kelimeler bir mantk terimi olarak kullanlmaktadr.

Osmanl döneminde yetimi bir alim olan Bediüzzaman'n eserlerinde de bol miktarda mantk terimi kullanlmaktadr. Mesela, delalet, iltizam, cüz'i, külli, cüz'iyat, külliyat, mahiyet, hakikat, mutabakat, yakin, burhan, tasavvur, tasdik kelimeleri birer mantk terimidir. Bu terimlerin mantkta ne anlama geldiini bilmeden, ifade edilen anlam tam olarak çkarmak mümkün olmamaktadr.

Bu terimlerden mahiyeti ele alalm: "Niyet ve nazar eyann mahiyetini deitirir" cümlesini nasl anlayacaz? Niyet ve nazar varlklarn maddi yaplarn m deitirmektedir? Bak açs, bir varln maddi yapsn deitirebilir mi? Mahiyet kelimesinin sözlükteki anlamyla yukardaki cümleyi doru olarak anlamak mümkün olmamaktadr. Yine "Mahiyet ve istidat itibariyle herey ilme baldr" cümlesindeki mahiyet kelimesi de mantktaki anlamyla kullanlmtr.

Yine "Hadsen ve hissen ve istikraen ve tecrübeten sabit olmutur ki..." cümlesinde iaretlenmi olan dört kelimede mantk tabiridir. Bunlar apaçkln (bedihiyat) türleri olup, ileride ele alnacaktr. leride her konuyla ilgili olarak bol miktarda örnek verilecektir.

Görüldüü gibi risalelerin daha iyi anlalabilmesi için mantk konularnn bilinmesi gerekmektedir. Burada meseleye dikkat çekmek için mantk konularndan sonra risalelerden örnekler verilmitir. Risalelerin mantk yönünü ele alan baka çalmalar da yaplmaldr. Mesela, risaleler için hazrlanm sözlüklere, kelimelerin mantktaki anlamlarnn da eklenmesi gerekmektedir.

Dettagli