Mahlûkat incelemek, onlarn harikulâde hâllerini tefekkür etmek, çeit çeit mahlûkatn yaratlma hikmetlerini düünmek, mârifetullah yolunda Allah'a tazim göstermek demektir. Böyle davranmak kiideki yakini kökletirir. Bu hususta müttakilerin dereceleri de farkl farkldr. Ben bu kitab akl ve basiret sâhipleri için Kuran âyetlerinin birçounun iaret etmi olduu nimet ve hikmetlerin çeitlerini târif ederek telif ettim. (Allah celle celâlüh) akl yaratt ve o akla ahdi göstererek onu tekmil etti, akl sâhiplerine de mahlûkata bakmalarn, o mahlûkatta bulunan harikulâde hâlleri tefekkür ederek onlardan ibret almalarn emretmitir. Nitekim Allah (celle celâlüh) öyle buyurmutur: "De ki: Göklerde ve yerde neler var, bakn da ibret aln!'
Yûnus Sûresi,101.
"Her canl eyi sudan yarattk. Hâlâ inanmyorlar m? Enbiyâ Sûresi, 30.
Buna benzer pek çok apaçk âyet ve delil vardr ki, bunlar ancak selim akl sâhibi insanlar idrak eder.
mam- Gazali