arat-ul 'caz Tefsiri; eski Harb-i Umumî'nin birinci senesinde, cephe-i harbde, me'hazsiz ve kitab mevcud olmad halde te'lif edilmitir. Harb zamannn zaruretinden baka, dort sebebe binaen gayet muhtasar ve îcazl bir tarzda yazlm; Fatiha ve nsf- evvel daha mucmel, daha muhtasar kalmtr.
Evvelâ: O zaman, izaha musaade etmiyordu. Eski Said, îcazl ve ksa tabiratla ifade-i meram ediyordu.
Sâniyen: Gayet zeki olan kendi talebelerinin derece-i fehimlerini duunuyordu, bakalarn anlamalarn duunmuyordu.
Sâlisen: Eski Said, en dakik ve en ince olan nazm- Kur'ân'daki îcazl olan i'caz beyan ettii için, ksa ve ince dumutur. Fakat imdi ise Yeni Said nazaryla mutalaa ettim. Elhak, Eski Said'in butun hatiatyla beraber, u tefsirdeki tedkikat- âliyesi, onun bir aheseridir. Yazld vakit, daima ehid olmaya hazrland için, hâlis bir niyet ile ve belâgatn kanunlarna ve ulûm-u Arabiyenin dusturlarna tatbik ederek yazd için, hiçbirini cerhedemedim. Belki Cenab- Hak, bu eseri ona keffaret-i zunub yapacak ve bu tefsiri de tam anlayacak adamlar yetitirecek inâallah.
Eer Birinci Harb-i Umumî gibi mâniler olmasayd, tefsirin u birinci cildi, i'caz vucuhundan olan i'caz- nazmîyi beyan ettii gibi, dier cuzler ve mektublar da muteferrik hakaik-i tefsiriyeyi içine alsayd, Kur'ân- Mu'ciz-ul Beyan'a guzel bir tefsir-i câmi' olurdu. Belki inâallah, u cuz'-i tefsir ve altmalt aded, belki yuzotuz aded "Sozler" ve "Mektubat" Risaleleriyle beraber me'haz olursa, ileride bahtiyar bir heyet oyle bir tefsir-i Kur'ânî yazsn, inâallah...