bn Haldunun Düüncesi Asabiyet ve Devlet

bn Haldun ve onun düünceleri hakknda çok fazla kitap ve makale yazlmken, yazar "bn Haldun Düüncesi: Asabiyet ve Devlet" balkl bir eserle çkyor okurun karsna. Ancak yazarn burada yapmak istedii ey, kendinden önce devasa bir birikime ulaan bn Haldun aratrmalarna bir yenisini eklemekten ibaret deil elbette. Aksine bn Haldun düüncesine yönelik çalmalarda ortaya çkan birtakm karmaa ve sorunlar, onu böyle bir gayrete sevk etmitir. bn Haldun birçok aratrmacnn iddia ettii gibi, birdenbire ortaya çkm selefsiz bir dahi miydi, yoksa slam siyaset düüncesindeki geliim çizgisinin belli bir safhasn m temsil ediyordu? Yine bn Haldun bazlarnn iddia ettii gibi siyasi entrikalarla makam peinde koan bir aktör müydü acaba? Yoksa tam tersine, onu yaad çan gerçeklii içinde anlamak, ilimle siyaset arasnda gidip gelen skntl yaamn görmek ve katland aclarn izini sürmek mi gerekiyor kendisini anlamak için? Hayatnn bir bölümünde rasyonel bir bölümünde irrasyonel miydi bazlarnn dedii gibi? Zamannn slam corafyasnda yapt tüm seyahatler ne anlama geliyordu? Felsefeye, ilimlere ve tasavvufa kar tutumu neydi tam olarak? Mukaddime ger-çekten de kimilerinin zannettii gibi gerekli-gereksiz birçok konunun ilgisizce bir araya getirildii ansiklopedik bir karaktere mi sahiptir, yoksa tam aksine tüm bölümleriyle birlikte belli bir düüncenin savunulmas için ustaca örülmü, uyumlu, mantksal ve sistematik bir yapya m sahiptir? Mukaddime'nin zengin içerii, herkesin arad eyi onda bulabilmesine ve diledii gibi onu yorumlayabilmesine imkan salyor; peki ama gerçekte "umran ilmi"nin konusu, gayesi ve meseleleri neydi acaba? "Umran ilmi" tam olarak neyi ifade ediyordu? Tarih ilmini deerlendiren bir kstas olmas açsndan "umran ilmi"nin kymeti nedir? Bu ilmin temellerini oluturan slam düüncesi, tabiat tasavvuru ve varlk anlay nedir? Umran ilmi kimilerinin iddia ettii gibi sosyoloji miydi aslnda, yoksa bir tarih felsefesi ya da baka bir ey mi? Kendi döneminde slam dünyasnn içinde bulunduu durum bn Haldun'u nasl etkilemiti? Karamsar m yoksa gerçekçi miydi bn Haldun? Zannedildii gibi Araplar m eletiriyordu o; Mukaddime'deki "Araplar ve onlarn hükmünde olanlar" ne anlama geliyor? bn Haldun, bazlarnn söyledii gibi bir medeniyet kart myd, yoksa onun yapt ey, umrann tüm olay ve olgularn tavsif etmekten mi ibaretti? Asabiyet döngüsü ne anlama geliyor ve iktisadi amilin bu döngüdeki rolü nedir? Zannedildii gibi tarihsel materyalizmin öncülerinden biri midir bn Haldun? Kaderci ya da determinist midir o? bn Haldun düüncesi nda baktmzda slam medeniyet tecrübesindeki etken amiller nelerdir? Üretime dayanmayp, sadece hazr servetin tüketilmesine dayanan slam ülkeleri nasl bir döngüye mahkum idiler? bn Haldun'un düüncesi günümüz açsndan ne ifade ediyor? Muhammed Âbid el-Câbirî, hayatnn oldukça erken bir döneminde yazd bu eserinde, bn Haldun'un kiiliine ve düüncesine yönelik tüm arya kaçm, abartlm, çarptlm ve anakronizme düülmü tutumlarn karsna çkyor; bn Haldun'u ve onun düüncesini, bn Haldun'un kendi çada gerçeklii dahilinde ve "olduu gibi" aktarmaya ve ona gerçek kimliini kazandrmaya çalyor. Bu eserde bn Haldun'un düüncesindeki piramidal-sistematik yap açk bir ekilde ortaya konulmu ve bu düüncenin ana eksenini oluturan "asabiyet ve devlet" unsurlar dier tüm unsurlarla olan ilikileri balamnda incelenmitir. bn Haldun düüncesi söz konusu olduunda genellikle ihmal edilen bir ey var; o da "bu düünceye bir bütün olarak bakmak"tr. te bu eser, ihmal edilen bu bak yakalamaya yönelik ciddi bir çabann ürü-nüdür. Eserin sonundaki "stlahlar sözlüü", Mukaddime'deki baz kavramlarn kendi gerçeklii içinde nasl anlalmas gerektii konusunda bize yardmc oluyor. Zira bn Haldun'un da dedii gibi "bir stlah ancak kendi asrnda ona yüklenen anlamyla anlalmald

Dettagli